Met het invoeren van ‘de Bosbelasting’ meent het nieuw te vormen kabinet een maatregel te moeten introduceren die ons gaat dwingen langer door te werken. Dat alles als antwoord op één van de centrale vragen die speelt in de samenleving en die luidt: hoe houden we de kosten die het vergrijzen van de samenleving met zich meebrengt betaalbaar?

Naar de mening van FNV Bondgenoten is het recept om mensen langer te laten doorwerken niet een oplossing die in alle situaties ongestraft kan worden toegepast. Vliegend personeel is een duidelijk voorbeeld van een groep die met de huidige manier van werken al moeite genoeg heeft om min of meer gezond hun pensioen te halen.

Die constatering ‘an sich’ geeft echter geen antwoord op de eerder geformuleerde centrale vraag. Wanneer we er echter in zouden slagen om mensen gezonder hun pensioengerechtigde leeftijd te laten bereiken, dan zouden we meerdere vliegen in één klap slaan. Naast een verantwoorde levenswijze zijn goede arbeidsomstandigheden de sleutel om gezond ouder te worden. Sterker nog, als je arbeidsomstandigheden en de balans tussen werk en privé beter regelt, dan is op de lange termijn langer doorwerken misschien wel een mogelijkheid. Bovendien nemen bij een dergelijke aanpak de maatschappelijke kosten als gevolg van ziek zijn door het werk of, nog erger, permanente arbeidsongeschiktheid af. Kortom, de maatschappelijk in te zetten middelen kunnen dan worden herschikt. Betere arbeidsomstandigheden zijn vooral de verantwoordelijkheid van de werkgever. De verantwoorde levenswijze mag tot de verantwoording van de werknemer worden gerekend

Niet verwacht hoeft te worden dat het eindeloos opschroeven van premies en belastingen (voor bijvoorbeeld het betalen van ziektekosten, zorgvoorzieningen, openbaar vervoer, etc.) voldoende soelaas gaat bieden m.b.t. het vraagstuk van de kosten van de vergrijzing. Overigens zit daar mogelijk nog wel enige ruimte. Als voorbeeld daarvoor mag de fors hogere belasting- en premiedruk in de Scandinavische landen dienen. De Scandinaviërs zijn ondanks die druk nog altijd redelijk welvarend. Verhogen van de belasting- en premiedruk doet overigens wel pijn, want we kijken met elkaar natuurlijk vooral naar wat er als terechte beloning maandelijks op onze bankrekening wordt gestort. Als we dus voldoende netto inkomen willen overhouden, dan moeten we bij een hogere belasting- en premiedruk óf een hoger bruto inkomen óf lagere kosten voor levensonderhoud gaan krijgen. Daar ligt voor een deel (het hogere bruto inkomen) het antwoord bij de KLM.

Natuurlijk zorgen hogere bruto lonen ervoor dat de kosten van producten en diensten stijgen. Het is echter de vraag of het doorberekenen daarvan aan de consument  voor de volle honderd procent nodig is. Wanneer de focus van bedrijven vooral gericht is op aandeelhouderstevredenheid en daarmee de waarde van de onderneming op de beurs, dan zal de vicieuze cirkel van kostenreductie om winstmaximalisatie te bereiken niet worden doorbroken. Bedrijven, dus ook de KLM, hebben na te denken over de vraag wat het bevorderen van werknemerstevredenheid echt kan betekenen voor hun bedrijfsvoering en dienen de beurswaarde misschien wat minder centraal te stellen.
 
Harder en langer werken lijken werkgevers en werknemers meer geld op te leveren. Als dat geld vervolgens moet worden uitgegeven aan de ‘zorg’ voor mensen die aan het eind van hun loopbaan echt oud en versleten zijn, dan is het misschien wel een alternatief om met iets minder geld in een leuke en gezonde baan je pensioen te halen.

Wij, werknemers en vakbonden, kunnen daarbij niet alles afwentelen op de werkgevers of de overheid. Ook werknemers en hun organisaties hebben hun verantwoordelijkheid te nemen. Het kan niet zo zijn dat we ons alleen maar richten op ons vermogen tot consumeren. Ook van ons mag een bijdrage worden verwacht om de kwaliteit van de manier waarop wij voor de kinderen en ouderen in onze samenleving zorgen op peil te houden.

Men moet echter niet beginnen met ons uitsluitend te vragen de portemonnee te trekken. Die bereidheid kan er alleen zijn als daar het permanente uitzicht op een gezonde loopbaan tegen een behoorlijk besteedbaar inkomen tegenover staat. Of dit uitzicht er is moet de komende maanden onder andere blijken bij de CAO-onderhandelingen en het uitwerken van het regeerakkoord. Is zo’n uitzicht er niet dan worden wij gedwongen tot een strategie van repareren. Dat kost overheid en werkgevers geld zonder een structurele oplossing te bereiken. Daar is niemand echt bij gebaat.

Ik ben overigens benieuwd waar de KLM en de andere vakbonden staan in deze discussie. Zelf ben ik blij lid en in dienst te zijn te zijn van een bond die over lastige vragen als de bovenstaande wenst na te denken, daar de discussie over aan wil gaan en op basis daarvan tot gedragen opvattingen en uitvoerbare maatregelen wil komen.

Ik nodig iedere lezer uit de dialoog over de bovengenoemde vraag en mogelijke antwoorden daarop aan te gaan. Dat werkt beter dan het verplichtend opleggen van weinig doordachte en lastig uitvoerbare belastingmaatregelen.

Namens de redactie van Cabin Pressure,

Leen van der List.
Bestuurder FNV Bondgenoten.